Wie als buitenstaander naar de katholieke kerk kijkt, ziet gebouwen en een inzakkende structuur. En vraagt zich ongetwijfeld af of de kerk ook een beleidsplan heeft? Het antwoord is eenvoudig: jazeker heeft de kerk een beleidsplan, al tweeduizend jaar! Dat plan is kraakhelder! Jezus heeft zijn leerlingen de opdracht gegeven om erop uit te trekken, over de hele wereld, om het Evangelie te verkondigen en om nieuwe leerlingen te dopen! Bij het Laatste Avondmaal heeft hij zijn leerlingen gevraagd om dit blijven te doen om aan Hem te denken. Daarnaast hebben we ook als parochiefederatie een beleidsplan, toegespitst op onze situatie hier ter plekke.
Bij een beleidsplan zijn we toch geneigd om eerst te denken aan gebouwen en structuren. Toch heeft Jezus zijn leerlingen nooit de opdracht gegeven om kerken te bouwen! Hoe mooi ook, hoe monumentaal of kostbaar ze ook mogen zijn, kerkgebouwen zijn geen doelen maar middelen! Het uitgangspunt van ieder kerkelijk beleidsplan zijn geen stenen maar mensen!
Wij aanbidden geen stenen maar de verrezen Heer! Kern is de viering van de sacramenten, met als hoogtepunt de viering van de heilige Mis op zondag. Het aantal kerkgangers op zondag is direct een maat voor het pastoraal beleid. Beneden een minimum aantal bezoekers houdt de zondagsviering op in een bepaalde kerk en volgt er een onttrekking aan de eredienst.
Daarin zit meteen een beleidsmatige kern: de parochie ontstaat in de viering van de eucharistie. Mensen die op zondag willen samenkomen om Jezus Christus te ontmoeten die bouwen de parochie op. Al zouden er honderden vrijwilligers zijn in een parochie en een overvloed aan financiële middelen, zonder mensen die op zondag de eucharistie willen vieren, is het geen parochie meer. Wellicht is het dan een historisch genootschap of heemkundeclub geworden, zonder dat men het mogelijk zelf in de gaten heeft.
Het gevaar bestaat om een versteende kerk te worden. Om stenen maatgevend of leidend te laten zijn. Een parochie is iets anders dan een monumentenclub. We komen als kerk, zeker in Limburg, uit een periode dat alles en iedereen katholiek was. Daarom staan er nog heel veel kerken. Er zijn heel veel stenen. En we gaan naar een kerk waarin mensen opnieuw de inhoudelijke keuze zullen moeten maken om te leven als leerling van Christus. Die overgang gaat geleidelijk en zeker niet overal synchroon. We zien dat kerken aan de eredienst onttrokken worden. Dat wil zeggen dat de parochie afscheid neemt van het gebouw.
De parochie van de toekomst zal vele maten kleiner worden. Of dat erg is? Het enige referentiekader dat wij vaak hebben is de enorme volkskerk die Limburg kende en die, weten we inmiddels, ook schaduwzijden kende. Zeker niet alles is dus achteruitgang! Het verhaal is veel genuanceerder.
Het beleidsplan van de parochie is op de eerste plaats een pastoraal beleidsplan. Zaken als kerken en financiële aangelegenheden zijn in deze slechts middelen. Het pastorale beleid is het Evangelie verkondigen. Het aantal mensen dat leerling van Christus wil zijn, geeft aan wat aan stenen nodig is. De natuurlijke maat hiervoor zal zijn wat de leerlingen samen nodig vinden. Moet dat een eigen gebouw zijn? Of huur je ergens een feestelijke locatie? Wat hebben we nodig voor de geloofsverdieping? Deze laatste zaken vinden een plek binnen het beleidsplan van het kerkbestuur.
Bezielde mensen die elkaar versterken in het getuigenis van hun geloof! Daarin zit de geestelijke vreugde. We hebben deze met roepingenzondag mogen proeven in onze parochies bij de priesterstudenten die naar onze kerken waren gekomen. Geen van hen wil priester worden om kerkgebouwen in stand te houden. Ze hebben allemaal in hun afgelegd getuigenis gesproken over een zich aangesproken voelen in hun hart door Jezus Christus. Ieder op zijn eigen persoonlijke manier. Ze leven in een gemeenschap waarbij de heilige Schrift, de Eucharistie en de geloofsgemeenschap drie belangrijke pijlers zijn.
Deze pijlers nemen een plaats in binnen het beleidsplan van onze parochies. Wat zijn de fundamenten van de parochie van de toekomst? Beleid is immers nu een visie hebben en die weg ook durven gaan!
Dat is een parochie die zal bestaan op grofweg drie onderscheiden terreinen die samen de ene plek vormen waar mensen kunnen leven als leerling van Christus.
- Een parochie die iedere week geloofsverdieping aanbiedt met als centrum de heilige Schrift
- Een parochie die iedere zondag samen de eucharistie viert
- Een parochie die samen een geloofsgemeenschap vormt
Of gezien vanuit de gelovigen wil dit zeggen dat de parochie de plek is waar je:
- Iedere week geloofsverdieping ontvangt met als centrum de heilige Schrift
- Iedere zondag de eucharistie viert als bron en hoogtepunt van je geloof door de ontmoeting met de levende Heer, en zo ook de andere sacramenten
- Iedere week deelneemt aan gemeenschappelijke bijeenkomst en je je medegelovigen ontmoet
(In de “oude parochie” zagen we deze pijlers ook, in een wellicht ander jasje: de geloofsverdieping gebeurde vroeger op school, op de katholieke school werd godsdienstles gegeven. Met het verdwijnen van de katholieke school ligt de bal weer bij de parochie om iets te organiseren op de plaats van de verdwenen schoolcatechese tot en met het aanbieden van geloofsverdieping voor volwassenen. Het naar de kerk gaan was vroeger op zondag vanzelfsprekend terwijl dit geleidelijk aan is gedaald tot een minimum. Tenslotte zijn parochies geen geloofsgemeenschappen meer als de catechese en de gezamenlijke viering van de eucharistie verdwenen zijn. In dorpen zijn het wellicht nog gemeenschappen waar mensen elkaar kennen maar dat is toch heel iets anders. In de meer stedelijke gebieden zien we de laatste jaren al nieuwe kleine geloofsgemeenschappen ontstaan. )
Ten opzichte van de “oude parochie” zou je de nieuwe parochie kunnen omschrijven als “vitalisering van de oude parochie” of als “missionaire parochie” of als “Neo-Catechumenale parochie” waarbij dit allemaal benamingen zijn om uit te drukken: de oude parochies waren als het ware in grote lijnen toe aan nieuwe inhoud, aan nieuw leven, aan nieuw bewustzijn waarbij het natuurlijk gaat om individuele mensen. Mensen die zich op de eerste plaats in hun hart geroepen voelen om te geloven.
Ten opzichte van de “oude parochie” zou je kunnen zeggen dat er een keuze gevraagd wordt. Christus volgen is voor ieder mens een keuze. Je bent niet katholiek omdat je Limburger bent maar omdat je er zelf voor kiest om te leven als leerling van Christus.
Het pastoraal beleidsplan is grofweg dat we de zogenaamde “oude kerk” steeds meer loslaten en onze tijd en energie stoppen in het investeren in het bouwen aan “de nieuwe parochie”. Wat wil dit in de praktijk zeggen?
Zoals eerder aangegeven is er niet één moment waarop de wissel wordt omgezet. In de praktijk is die overgang een geleidelijk proces dat jaren omvat. Tegelijk zijn er ook duidelijke momenten waarop dat wél merkbaar is. Bijvoorbeeld de wijze waarop priesters hun agenda indelen. Welke keuze’s maakt het pastoraal team? Welke prioriteiten stelt men in de agenda? Waar nemen we aan deel? En waaraan niet meer? En hieruit volgend: wat is hier voor nodig als het gaat om gebouwen of middelen? Het uitvoeren van een pastoraal beleidsplan wil in ieder geval zeggen dat er sturing is, we volgen de weg die we beleidsmatig hebben uitgestippeld.
In lijn met het bisom is dat de weg van de missionaire parochie. We geven ons geloof niet door aan hen die na ons komen op basis van tradities maar op basis van inhoud. Als kerk willen we geen decor of façade zijn of overeind houden. Twee centrale woorden hierbij zijn INHOUD en KEUZE.
De inhoud is Jezus Christus.
De keuze is datgene waartoe iedere mens geroepen is in vrijheid: als antwoord op Gods Liefde.
Zijn Liefde is er voor ieder mens! Hij of zij zal zelf de keuze moeten maken! Allen die samen de keuze maken vormen in de toekomst de kerk onder leiding van de heilige Geest!